Blog

Ateizm tipik olaraq "teizm"lə müyyənləşdirilir. Teizm isə ümumi olaraq "Tanrının var olduğuna inam" kimi bilinir. Fəlsəfədə ateizm Tanrının mövcud olmadığı (və ya daha geniş şəkildə tanrıların olmadığı) kimi qəbul edilməlidir. Bu tərif ateizmi dini fəlsəfədəki ən vacib metafizik suallardan birinə, yəni “Tanrı varmı?” sualına birbaşa cavab vermək qabiliyyətinə malik olduğunu göstərmiş olur. Beləcə bu suala yalnız iki mümkün cavab olur: "bəli" yəni teizm, "xeyir" yəni ateizm. "Bilmirəm", "heç kim bilmir", "məni maraqlandırmır", "müsbət cavab heç vaxt təsbit olunmadı" və ya "sual mənasızdır" bu kimi cavablar isə  suala birbaşa cavab deyildir. Beləliklə, ateizm, adətən, ilahi həqiqəti təsdiqləyən və tez-tez varlığını nümayiş etdirməyə çalışan teizmdən və eyni zamanda sualları cavabsız və ya cavabsız tapdığını iddia edərək tanrı olub-olmadığı sualını açıq qoyan aqnostisizmdən də seçilir. 

Yəhudiliyin, Xristianlığın və İslamın mərkəzi, ortaq bir yanı, bir və yalnız bir Tanrının gerçəkliyinin təsdiqidir. Bu inancların tərəfdarları, kainatı yoxdan yaradan və bütün yaratdıqları üzərində mütləq suverenliyə sahib olan bir Tanrı olduğuna inanırlar. Ateizmin növləri çoxdur, lakin bütün ateistlər bu cür inancları rədd edirlər. Ancaq ateizm sadəcə Yəhudilik, Xristianlıq və İslamın təməl əsaslarını rədd edilməsi deyil. Eyni zamanda  Afrika dinlərin Dinka və Nuer, antropomorf klassik tanrıları olan Yunanıstan və Roma, ülvi anlayışları olan Hinduizm və Buddizm kimi dini inancları da rədd edir. Ümumiyyətlə, ateizm Tanrı və ya tanrıları inkar etməkdir və əgər din mənəvi varlıqlara inama görə müəyyən edilirsə, ateizm bütün dini inancların rədd edilməsidir. Yuxarıda da qeyd edildiyi kimi ateizmin bir çox növü var. Onlara misal olaraq William Rowe (1979) tərəfindən irəli sürülən tanrı olmasa da bəzi (intellektual cəhətdən inkişaf etmiş) insanların Tanrının var olduğuna inanmaqda haqlı olduqları mövqedir "dostanə ateizm". Bir digəri "sevgisiz ateizm" isə, ateizmin doğru olduğu və heç bir teistik inancın haqlı olmadığını deyir. Digər biri isə "laqeyid ateizm"dir və bu  konkret olaraq nə dost, nə də dost olmayan bir ateist olma vəziyyətidir. Son olaraq ən maraqlısı isə "Tanrı təraftarı ateizm"dir. Bu termin John Schellenberg tərəfindən irəli sürülüb.

Belə bir ateist aşağıdakı fikirlərə rəğbət göstərə bilər: Allaha inanmaq Allaha təhqirdir. Çünki bir tərəfdən onun hesaba alınmaz dərəcədə qəddarlıq etdiyini düşünməkdir. Digər tərəfdən, insanın varlıqlarını inkar etmək üçün qeyri-adi bir şəkildə onlara rəhbərlik etməsi lazım olan bir alət - zəkalarını verdiyini düşünməkdir. Əgər mövcuddursa, təhsillə bağlı hər cür iddiası olanlar arasında ən çox sevdiyi ateistlər və aqnostiklər olduğu qənaətinə gəlmək cazibədardır. Çünki onu ən ciddi qəbul edənlərdir. (Strawson 1990)  Eyni zamanda "yeni ateizm" termini də var. Ancaq "yeni ateizm" termini müəyyən bir fəlsəfi mövqe və ya fenomen seçmirdi, o bunun əvəzinə, dörd müəllif tərəfindən tanınan bir hərəkat üçün məşhur bir etiketdir. Bunlar Richard Dawkins, Daniel Dennett, Sam Harris, və Christopher Hitchens idi.