Dünya bu 15 nəfərdən danışır! 40 gün mağarada yaşadılar.
15 nəfərlik bir qrup xarici dünya ilə təmasda olmadan 40 gün torpaq altında yaşayarsa nə olar? Alimlər bu sualın cavabını Fransada tapdılar ...
Siz yeraltı mağaradasınız. Yanınızda sizin kimi 14 başqa insan var, yəni tək deyilsiniz. Yemək, içki, dərman, rahat yataq və s. bütün ehtiyaclarınız qarşılanır. Mağarada sadəcə bunlar yoxdur: günəş işığı, saat və ətraf ilə əlaqə saxlamaq üçün əlaqə vasitələri. Başqa sözlə, gündüz və ya gecə olduğunu, həftənin hansı günü və ya saat neçə olduğunu anlamaq mümkün deyil. Belə bir mühitdə qalmaq istərdinizmi? Deyək ki, qalırsan, buna nə qədər davam edə bilərsən?
Fransada məhz bu şərtlərdə bir sınaq keçirildi. Səkkiz kişi və yeddi qadın könüllüdən ibarət 15 nəfərlik qrup, ölkənin cənub-qərbindəki Lombrives Mağarasında 40 gün yaşadı. Qrupun yanında saatlar, telefonlar və ya digər kütləvi informasiya vasitələri yox idi. Deep time (dərin zaman) adlanan təcrübənin məqsədi bu şərtlərin insanın zaman qavrayışına təsir edib etmədiyini anlamaq idi.
Könüllülərin təcrübəsi keçən həftə sonu başa çatdı. Mağaradan çıxdıqdan sonra dedikləri həqiqətən təəccüblü idi.
"DAHA BİR NEÇƏ GÜN QALMAQ İSTƏRDİM"
15 nəfərlik qrup günəş görməməkdən solmuş üzlərində böyük təbəssümlə mağaradan çıxdı, gözlərindəki işığın zərərli təsirlərindən qoruyacaq nəhəng eynəklərlə alqışlar arasında mağaradan çıxdılar.
Təcrübədə iştirak edən qadınlardan biri Marina Lançon, Associated Press'ə verdiyi açıqlamada, "Həyatı dayandırmaq kimi bir şey olduğunu" söyləyərək, başqa bir şey etməyə tələsmədiyini və daha bir neçə gün mağarada qalmaq istədiyini söylədi.
Üzündə küləyi hiss edib quş səslərini yenidən eşidə bildiyindən çox xoşbəxt olduğunu söyləyən Lançon, ən azı bir neçə gün daha ağıllı telefonuna baxmağı düşünmədiyini bildirdi.
1,2 MİLYON AVROLUQ BİR TƏCRÜBƏ
Ümumi dəyəri 1,2 milyon Avro olan Deep Time layihəsi İnsan Adaptasiya İnstitutu tərəfindən təşkil edilmişdir. Elm adamları təcrübəni tərtib etdikdə, insanların həyat şərtlərindəki və mühitindəki dəyişikliklərə necə uyğunlaşdıqlarını daha yaxşı başa düşməyi məqsəd qoydular.
Bu məqsədlə Lombrives Mağarasında 27-50 yaş arası könüllü qrupu üçün xüsusi bir yaşayış sahəsi yaradılmışdır. Təbii işıq yox idi, ancaq kifayət qədər işıqlandırma var idi. İstilik 10 dərəcə, nisbi rütubət yüzdə 100 olaraq sabitlənmişdi.
Çadırlarda qaldılar, suyun yerdən 45 metr altındakı bir quyudan çıxardılar və xüsusi velosipedlərində pedal çevirərək öz elektrik enerjilərini istehsal etdilər.
DÜNYA İLƏ SIFIR ƏLAQƏ
Mağaradakı insanların xarici aləmlə əlaqəsi yox idi. Pandemiya, ailələri və dostları ilə bağlı son inkişaflardan xəbər tuta bilmədilər. Layihəni həyata keçirən alimlər əvvəlki günlərdə mağaraya enərək işin bitmək üzrə olduğunu aşağıdakılara bildirdilər.
Nəticədə, elm adamlarının proqnozlaşdırdıqları oldu: Zaman hisslərini itirdilər.
Ancaq daha da maraqlısı bu idi: Mağaradakı hər kəs, çölə çıxma müddətinin 40 gündən çox az olduğuna inanırdı.
23 GÜN KİMİ KEÇƏN 40 GÜN
"Budur biz. 40 gündən sonra mağaradan çıxdıq. Bu, bizim üçün əsl sürprizdir. Şüurumuzda mağaraya qədəm basdığımızdan 30 gün keçdi." Komanda üzvlərindən biri yeraltı keçirdikləri vaxtı 23 gün hesabladı.
Riyaziyyat müəllimi və yelkən müəllimi Johan Francois, formasını itirməmək üçün mağaranın içərisinə 10 kilometr qaçdığını və çölə çıxmaq üçün dərin bir istək olduğunu söylədi.
Francois, gündəlik vəzifələr və uşaqların olmadığı üçün qarşılaşdıqları əsas problemin "1 saat və ya 2 saat içində nə olacağını düşünmədən o andan etibarən qazanc əldə etmək" olduğunu ifadə etdi.
SENSORLAR HƏR ZAMAN ONLARI İZLƏDİ
Fransa və İsveçrədəki laboratoriyalarla ortaq şəkildə hazırlanan təcrübə çərçivəsində, elm adamları iştirakçıların beyin fəaliyyətini və idrak funksiyalarını aşağı düşmədən əvvəl ölçdü və qeyd etdi.
Mağarada keçirdiyiniz müddət ərzində iştirakçıların yuxu rejimi, sosial qarşılıqlı təsirləri və davranış reaksiyaları daim sensorlar vasitəsilə izlənildi. Sensorlardan biri iştirakçıların bir həb kimi kapsula yutduğu kiçik bir termometr idi. Bu termometrlər vasitəsilə iştirakçıların bədən istiliyi ölçüldü və termometr bədəndən təbii şəkildə çıxana qədər bir kompüterə məlumat ötürülməsi davam etdi.
Önümüzdəki günlərdə ediləcək ölçmə nəticələri ilə mağaraya girmədən əvvəl edilən ölçülər müqayisə edilərək maraqlı tapıntıların əldə ediləcəyi gözlənilir.
SAATSIZ BİR GÖRÜŞƏ NECƏ ÇIXA BİLƏRSİNİZ?
Komanda üzvləri bioloji saatlarına əsasən nə vaxt oyanacağınıza, yatacağınıza və nə vaxt yemək yeyəcəyinizə qərar verdilər. Buna görə də mağarada neçə gün keçirdiklərini saatlarla yox, neçə dəfə yatdıqları və oyandıqları ilə ölçdülər.
"Bu qrupun necə sinxronlaşdığını izləmək həqiqətən maraqlıdır" dedi Clot mağaranın içərisində çəkdiyi səs yazılarından birində. Clot, görüş vaxtı təyin etmədən müxtəlif layihələrdə birlikdə çalışmanın xüsusilə çətin olduğunu əlavə etdi.
Tədqiqat iştirakçılarından olan xronobioloq Benoit Mauvieux, iştirakçıların üçdə ikisinin mağarada bir müddət qalmaq istədiklərini, çünki alt mərtəbədə başladıqları işi bitirmək istədiklərini bildirdi.
Mağaradan çıxdıqdan sonra Clot, "Bu planetdəki insanlar olaraq gələcəyimiz inkişaf edəcək. Beyinlərimizin yeni şərtlərdən asılı olmayaraq yeni həll yolları tapmağı necə bacardığını daha yaxşı anlamağı öyrənməliyik" dedi.
BU TƏCRÜBƏ İLKDİR
Xüsusilə koronavirus pandemiyasında dünyada milyonlarla insanın ev karantinləri ilə yaşamağa alışması çətinliyi bu gün tədqiqatın əhəmiyyətini artırır.
Tədqiqat veb saytında, mağara təcrübəsindən əldə edilən nəticələrin, Ayda qurulması gözlənilən bazalar kimi bir çox sahədə uzun müddət qapalı şəraitdə yaşayan və ya yaşayan insanların davranışlarını başa düşmək üçün təsirli olacağını bildirilir. 2024, uzun kosmik və ya sualtı missiyalar və mina axtarış işləri.
Vaxtı anlamaqla bağlı araşdırmaların tarixi insanlıq qədər qədimdir, lakin zamanın təsirləri ilə məşğul olan biologiyanın qolu olan xronobiologiya elmi 1938-ci ildə bir sahə olaraq təyin edilmişdir. Nathaniel Kletiman və Veronique Le Guen kimi bir çox insan bu sahədə araşdırma apardı.
1962-ci ildə Fransız Mişel Siffre, iki ay bir mağarada yaşayaraq insanın bioloji ritmi haqqında mühüm kəşflər etdi.
Bununla birlikdə, bu kontekstdə beyin və genetikaya diqqət yetirən bir qrup işi, metodologiyası və prinsipləri baxımından elm tarixində bir ilkdir.
