Blog

İki böyük tədqiqatda tədqiqatçılar 1986-cı ildə Ukraynanın şimalındakı Çernobıl Nüvə Elektrik Stansiyasında baş verən qəzadan kanserogen olduğu bilinən ionlaşdırıcı şüalanmaya məruz qalmanın sağlamlığa təsirlərini araşdırmaq üçün ən müasir genomik vasitələrdən istifadə etdilər. Science-də yayımlanan araşdırmalardan birində, valideynlərin radiasiyaya məruz qalmasının valideyndən uşağa yeni genetik dəyişikliklərlə nəticələndiyinə dair heç bir dəlil yox idi. Digər bir araşdırmada, uşaqlıqda və ya fetusda qəzadan gələn radiasiyaya məruz qaldıqdan sonra tiroid xərçəngi inkişaf etmiş insanların şişlərindəki genetik dəyişikliklər sənədləşdirilmişdir.

 

İlk tədqiqat radiasiyaya məruz qalmağın valideyndən uşağa ötürülə bilən genetik dəyişikliklərlə nəticələnib-edilmədiyini araşdırdı. Bunun üçün tədqiqatçılardan biri Dr. Stephen J. Chanock və həmkarları, 1987-2002-ci illər arasında doğulmuş 130 fərdin və onların 105 valideyn cütlüyünün bütün genomlarını analiz etdilər.

 

Bu valideynlərdən biri və ya hər ikisi ya qəzadan sonra təmizləməyə kömək edən və ya qəza yerinə yaxın yerdə yaşadıqları üçün evlərindən çıxarılan işçilərdir. Hər bir valideyn çirklənmiş süd (radioaktiv yağışla çirklənmiş otlaqlarda otlayan inəklərdən alınan süd) istehlak nəticəsində yarana biləcək ionlaşdırıcı radiasiyaya uzun müddət məruz qalması üçün qiymətləndirilmişdir. Analar və atalar müxtəlif miqdarda radiasiya dozalarına məruz qalmışlar.

 

Tədqiqatçılar, yetkin uşaqların genomlarını, miras qalmış spesifik bir genetik dəyişiklik növü olan "de novo mutasiya" olaraq bilinən dəyişikliklərdə bir artım olub olmadığını araşdırdı. De novo mutasiyaları, bir insanın hüceyrələrində (sperma və yumurta) təsadüfi olaraq meydana gələn və övladlarına ötürülə bilən ancaq valideyndə müşahidə olunmayan genetik dəyişikliklərdir.

 

Uşaqlardakı De Novo Mutasiyalarının Sayıları Generaldakılara bənzəyir

 

Tədqiqat, valideynlərin qəzadan 46 həftədən 15 il sonra dünyaya gələn uşaqlarında, valideynlərin radiasiya dozaları aralığına dair bütün genom ardıcıllığı məlumatları nəticəsində doğulmuş nova mutasiya sayında və ya növündə bir artım olduğuna dair bir dəlil tapmadı.Bu uşaqlarda müşahidə olunan de novo mutasiyalarının sayı ümumi populyasiyada olanlara çox oxşayırdı və oxşar xüsusiyyətlərə sahib idi. Nəticədə, tapıntılar göstərir ki, qəzadan ionlaşan şüalanmaya məruz qalma gələcək nəslin sağlamlığına təsir etsə də, bu minimaldır.

 

İkinci araşdırmada, tədqiqatçılar, uşaqlıqda və ya bətnində olarkən Çernobıl nüvə qəzasından sərbəst buraxılan radioaktiv yoddan (I-131) ionlaşan şüalanmaya məruz qalan 359 nəfərin və doqquz aydan sonra doğulan 81 nəfərin olduğunu aşkar etdilər. Qəza və bu radiasiyaya məruz qalmadıqda, tiroid xərçənglərindəki genetik dəyişikliklər inkişaf etdi və profil üçün yeni nəsil sıralamadan istifadə etdilər.

 

İonlaşdırıcı radiasiyadan gələn enerji, DNT-dəki kimyəvi bağları pozur və nəticədə bəzi müxtəlif növ ziyanlara səbəb olur. Bu yeni iş, hər iki DNT zəncirindəki fasilələr də daxil olmaqla tiroid şişlərində müəyyən bir DNT zədələnməsinin vacibliyini vurğulayır. Tədqiqat DNT-nin ikiqat zənciri qırılması ilə radiasiyaya məruz qalma arasındakı əlaqənin daha kiçik yaşlarda radiasiyaya məruz qalan uşaqlarda daha güclü olduğunu tapdı.

 

Tədqiqat zamanı uşaqlıqda daha yüksək radiasiya dozalarına məruz qalan insanların genlərin birləşdirilməsi nəticəsində tiroid xərçənginə yoluxma ehtimalının daha yüksək olduğu aşkar edilmişdir. Digər tərəfdən insanlarda radiasiyaya məruz qalmayan və ya aşağı səviyyədə radiasiyaya məruz qalan şişlər, daha çox nöqtə mutasiyalarının nəticəsi olmuşdur.

 

Nəticələr göstərir ki, DNT cüt zənciri qırılması, ətrafdakı radiasiyaya məruz qaldıqdan sonra ortaya çıxan və sonradan tiroid xərçənginin inkişafına imkan verən genetik bir dəyişiklik ola bilər. Tapıntılar, radiasiya nəticəsində inkişaf edən xərçənglər üzərində gələcək araşdırmalar üçün bir zəmin yaradır.