600 İllik Sir: Voynich Əl Yazması
Voynich, əsrlər boyu heç kimin sirrini aça bilmədiyi kitabdır. Ancaq süni zəka sayəsində artıq oxunur. Dünyanın ən sirli kitabı sayılan Voynich əlyazması, qəribə diaqramlar və şəkillərlə müşayiət olunan, mürəkkəb, bilinməyən bir dildə yazılmış 240 səhifə sirli mətndən ibarətdir.
1912-ci ildə Wilfrid Voynich adlı bir Polşa kitab satıcısı kitabı təsadüfən tapıb sirli mətnə adını verməzdən əvvəl kimyagərlər və imperatorlar əlyazmaya sahib idilər.
O vaxtdan bəri bir çox kriptoqraf, kodlaşdırıcı və dilçi Voynich əlyazmasının sirlərini kəşf etməyə çalışdı. Ancaq səhifələrindəki sirli kodların, qəribə bitkilərin və simvolların mənalarını açmaq olmurdu.Ancaq Kanadalı kompüter alimləri tərəfindən hazırlanmış süni zəka bu kitabın 600 illik sirrini həll etməyi bacardı. Alberta Universitetindən olan tədqiqatçılar, qəribə kitabın sözlərinin arxasındakı sirr və sirr dilini başa düşmək üçün alqoritmik deşifr adlanan bir üsuldan istifadə edərək əlyazmadakı bölümləri tərcümə etdilər.
Müəlliflər “Voyniçin əlyazması naməlum bir dili kodlaşdıraraq naməlum bir metodla yazılmışdır. Bu deşifrləmə prosesinin ən çətin növüdür ”deyə izah etdilər.
Alqoritmi Ümumdünya İnsan Haqları Bəyannaməsinin 380 fərqli tərcüməsi üzərində sınaqdan keçirilmiş sistem, orijinal nüsxələri yüzdə 97 nisbətində düzgün şəkildə deşifr edə bildi.
Daha sonra süni zəkanı Voynich əlyazmasının ərəbcə yazılmış ola biləcək səhifələrinə cəmləşdirdilər. Tədqiqatçılar İbrani dilində istifadə olunan şifrənin əlifba sırası ilə siyahıya alındığını, sözlərdəki hərflərin qarışıq və müəyyən bir qaydaya görə sıralandığını və içərisində saitlərin olmadığını, bunun alfaqram adlanan bir növ anagram ola biləcəyi qənaətinə gəldilər. Mətnin ilk 10 səhifəsini deşifr etmək cəhdi qarışıq nəticələr verdi.
Müqayisəli Dilçilik mütəxəssisi Greg Kondrak, "Sözlərin 80%-dən çoxunun İbrani lüğətlərində olduğu ortaya çıxdı,- dedi,- Ancaq bu sözlərin bir araya gəldikdə mənalı olacağını bilmirdik .”
Voynich əlyazmasının müxtəlif bitki növlərini əhatə edən 'Bitkilər' bölümünün birinci hissəsində əkinçi, işıq, hava və atəş kimi bir çox botanika termini var. Dünyanın ən sirli kitabının necə başladığına gəlincə ...
Süni zəkaya görə Voyniçin ilk sözləri "Kahinlərə, evin adamına, mənə və insanlara məsləhət verdi" şəklində idi. Kondrak, “Bu müntəzəm bir cümlədir və onu şərh edə bilərsiniz. Bir mətnin başlanğıcı üçün qəribə bir giriş cümləsidir, amma mütləq mənalıdır ”dedi.
Komanda, qədim İbrani tarixçilərinin deşifr etmə müddətini keçmələrinə kömək etmələrini və Voynich yazısından alqoritmik olaraq səhv şərh verməmək üçün İbrani mütəxəssislərin dəstəyinə ehtiyac olduğunu söylədi. Məqalələrindəki mövzu ilə əlaqədar olaraq qrup, "Bu bölmədə təqdim olunan nəticələr İbrani dilinin mənbə dili olaraq istifadə edilməsi və ya özünəməxsus anaqramminq və dil modellərinin birləşdirici gücünün istifadəsi kimi şərh edilə bilər. Hər halda, bir alqoritmik həllin çıxışı, sözügedən dili və tarixi prosesi yaxşı bilən mütəxəssislər üçün yalnız başlanğıc nöqtəsi ola bilər ”dedi.
"Yalnız çox yaxşı İbrani dilini bilən bir şəxs və bir tarixçi də bu dəlilləri qiymətləndirə və bir ipucu izləyə bilərdi" Kondrak The Canadian Press-ə dedi. "Bu mətnləri yaxından araşdırıb mesajın nə olduğunu başa düşə bilər.”
Tapıntılar Transactions of the Association of Computational Linguistics`ə bildirildi.
