Blog

Böyük partlayış (Big Bang) nəzəriyyəsi kainatın başlağıcı ilə əlaqəli ən çox qəbul edilən açıqlamadır. Bu nəzəriyyə yalnız kainatın mənşəyi ilə əlaqəli deyil, kainatın başlanğıcından sonra meydana gələn zaman anlayışı ilə yanaşı kainatın necə böyüdüyünü, necə genişləndiyini və necə göründüyünü də izah edir.

 

1920-ci illərdə rus fiziki, riyaziyyatçı Alexander Friedmann və Belçikalı riyaziyyatçı, astronom Georges Lemaître tərəfindən irəli sürülən bu nəzəriyyə, müxtəlif dəlillərlə sübut edildiyi üçün bir çox insan bunu qəbul etdi.

 

Nəzəriyyə, hələ də genişlənən kainatın 13,7 milyard il əvvəl genişlənməyə başlamazdan əvvəl çox isti və sıx bir vəziyyətdə olduğunu söyləyir.

 

Daha əvvəl Georges Lemaître'nin "İlk Atom Hipotezi" adlandırdığı bu hipotezə, indi "Böyük Partlayış Nəzəriyyəsi" deyilir.

 

Genişlənən kainat şişirdilmiş bir şar ilə müqayisə olunur. Balonun səthində müstəqil rəngli nöqtələrin olduğunu və bu nöqtələrin hər birinin fərqli bir qalaktika olduğunu düşünün. Bu qalaktikalardan birində yaşadığımız üçün, digər ulduzların hamısı bizdən uzaqlaşır.

 

Nəzəriyyə əsas müşahidələrə əsaslanır.

 

1929-cu ildə Edwin Hubble, qalaktikalar arasındakı məsafənin kainatın hər yerində artdığını müşahidə etdi. Bu o deməkdir ki, qalaktika keçmişdə bir-birinə daha yaxın olmalıdır.

 

Wilson və Penzias 1964-cü ildə kosmik fon radiasiyasını kəşf etdilər. Bu, kainatın başlanğıcında isti və sıx olduğu zaman yayılmış radiasiyaya bənzər bir qalıqdır. Kosmik fon radiasiyası bütün kainatda müşahidə edilə bilər.

 

Kainatın tərkibi (yəni fərqli elementlərin atomlarının sayı) Big Bang nəzəriyyəsi ilə uyğundur. İndiyə qədər bu nəzəriyyə, kainatdakı ibtidai elementlərin bolluğunu niyə müşahidə etdiyimizi izah edən tək nəzəriyyədir.

 

Bu müşahidələr Big Bang nəzəriyyəsinin dəlili oldu.

 

Nəzəriyyəni sübut edən elementlər;

 

1. Qalaktikaların Qırmızıya Sürüşməsi

 

Qalaktikalar qırmızıya doğru sürüşməsi kainatın genişləndiyini göstərir. Qalaktikalararası məsafənin daim artdığını göstərir. Keçmişə qayıtsaq, görərik ki, hər şey kiçik bir nöqtədən çıxdı. Bu kiçik nöqtədən gələn partlayışa Böyük Partlayış deyildi.

 

2. Kosmik Mikrodalğalı Fon

 

Tarixin çox erkən bir dövründə kainat çox isti idi və kainat genişləndikcə bu temperatur parıltı arxasında qaldı. Big Bang nəzəriyyəsi yalnız bu parıltının mövcud olmasını deyil, həm də mikrodalğalı spektrin bir hissəsi olan mikrodalğalar olaraq da görünməsinin gərəkli olduğunu deyir. Bu, orbital detektorlar tərəfindən dəqiq ölçülmüş kosmik mikrodalğa arxa planıdır və Big Bang nəzəriyyəsinin doğru olduğuna dair çox yaxşı bir dəlildir.

 

3. Elementlər

 

Kainat genişləndikcə soyudu və bu gün gördüyümüz elementlər meydana gəldi.

Big Bang nəzəriyyəsi, ilk elementdə hər elementin nə qədərinin meydana gəlməsi lazım olduğunu təxmin edir və bu gün çox uzaq qalaktikaları və qədim ulduzları araşdırarkən onların doğru olduğunu görürük.

Bu araşdırmalar üçün Günəş kimi gənc ulduzlara baxa bilmərik, çünki bu yeni ulduzlarda əvvəlki ulduzların elementləri var.

 

4. Zamanda Geriyə baxmaq

 

Böyük Partlayış nəzəriyyəsinə əsas alternativ "Sabit Vəziyyət" nəzəriyyəsidir.

Bu nəzəriyyədə kainat zaman keçdikcə dəyişməz. İşığın kainatda hərəkət etməsi uzun zaman alır. Uzaq qalaktikalara baxdığımızda əslində zamanda geriyə baxırıq. Görə bilərik ki, uzun müddət əvvəl qalaktikalar indiki ilə müqayisədə tamamilə fərqli idi. Bu bizə kainatın dəyişdiyini sübut edir.

Genişlənən kainatın konsepsiyası, "Gecə göy niyə qaranlıqdır?" Bu sualı da izah edir. 1826-cı ildə Heinrich Olbers bir məqaləsində sonsuz sayda ulduz varsa, oradakı işığın gecə səmanı işıqlandırması lazım olduğunu müdafiə etdi. Ancaq genişlənən bir kainatda, qırmızı sürüşmə səbəbindən enerji itkisi var və ulduzlar müəyyən bir ömür sürdüyünə görə gecə qaranlıqdır.

Kainatın Gələcəyi

 

Elm adamları əgər kainat genişlənirsə kütləsinə bağlı olaraq, kainatın taleyinin nə ola biləcəyi haqqında fikirlər irəli sürdülər. Və iki məhşur kainatın gələcəyi fikri meydana çıxdı.

 

1. Böyük Çöküş

 

Ortaq bir nəzəriyyə budur ki, əgər kainat kritik bir kütlənin üstünə qalxarsa, bu böyük böhran baş verməsidir. Və sonda kainatın böyüməsini dayandıracağını və sonra yenidən sıxılacağını söyləyir. Sıxıldıqda kainat yenidən istiləşməyə başlayacaq. Bu nəzəriyyədə nəhayət kainat Böyük Partlayışın başlanğıcı kimi tək bir hissəcik halına gələcəkdir. Bir çox insan kainatın daha sonra başqa bir Böyük Partlayışla yenidən doğulacağını və sonsuza qədər genişlənməyə və daralmağa davam edəcəyini söyləyir.

 

2. Genişlənməyə Davam

 

Başqa bir ehtimala görə, kainatın kütləsinin çox kiçik olması vəziyyətində, kainat genişlənməyə davam edəcək və dahada soyuyacaq. Və bu vəziyyət virtual bir boş və donmuş kainat halına gəlincəyə qədər davam edəcək.